Fazy alkoholizmu / 4 stadia choroby alkoholowej

Fazy alkoholizmu - etapy przebiegu choroby alkoholowej

Podział stadiów alkoholizmu

Pojęcie przewlekłego alkoholizmu wprowadził Magnus Huss w 1849 r. Klinicyści i badacze wciąż podejmują próby zdefiniowania uzależnienia od alkoholu i wyróżnienia poszczególnych etapów przebiegu choroby alkoholowej. Najbardziej znany jest podział stadiów alkoholizmu, dokonany przez Elvina M. Jellinka, który w 1960 r. opublikował pracę pt. "Koncepcja alkoholizmu jako choroby".

Elvin Jellink w 1960 roku opublikował pracę, w której wyróżnił cztery stadia alkoholizmu - podane w kolejności chronologicznej poniżej.


Hyperlinki do opisów poszczególnych faz - stadiów choroby alkoholowej

  1. Faza wstępna (prealkoholowa)
  2. Faza ostrzegawcza (zwiastunowa)
  3. Faza krytyczna (ostra)
  4. Faza chroniczna

1. Faza wstępna (prealkoholowa)

Stadium zaczyna się od konwencjonalnego picia, nieodbiegającego od społecznie akceptowanego wzorca. Pijący zaczyna jednak doświadczać wielu pozytywnych konsekwencji picia alkoholu. Atrakcyjność picia polega na jego działaniu uspokajającym, rozluźniającym i nasennym. Może być również sposobem ułatwiającym pokonywanie nieśmiałości w kontaktach społecznych.

Używanie alkoholu staje się wówczas jedną ze strategii radzenia sobie z nieprzyjemnymi emocjami. Dlatego też fazę prealkoholową określa się mianem: ,,picie jako ucieczka”. W tej fazie obserwuje się narastającą tolerancję na alkohol, związaną z adaptacją organizmu. Dotychczasowe dawki alkoholu stają się niewystarczające, rozpoczyna się picie coraz większych ilości w celu uzyskania takiego samego efektu. Na tym etapie osoba pijająca zazwyczaj nie dostrzega problemu. Faza może trwać kilka miesięcy lub lat.

2. Faza ostrzegawcza (zwiastunowa)

W tym stadium picie staje się rodzajem wewnętrznego przymusu, trudnego, lecz możliwego do przezwyciężenia. Osoba znajdująca się w tej fazie aktywnie szuka okazji do spożycia alkoholu. Jest inicjatorem spotkań towarzyskich, sutozakrapianych alkoholem. Pije więcej i częściej niż otoczenie. Często pije w samotności, ukryciu. Może jednak odczuwać wstyd, unikać rozmów na temat alkoholu. Z czasem zaczyna zauważać, że coś zmieniło się w jej sposobie picia, jednak racjonalizuje przyczyny, usiłuje znaleźć dla nich wytłumaczenie.

W tej fazie częste jest przeżywanie przykrych objawów ,,ciężkiego kaca”. W fazie zwiastunowej mogą pojawiać się zaburzenia pamięci, określane jako palimpsesty. Polegają na niemożności przypomnienia sobie dokładnego odtworzenia przebiegu wydarzeń w trakcie upojenia alkoholowego, pomimo że nie doszło do utraty przytomności pod wpływem alkoholu. Bywają określane jako ,,urwanie filmu”, ,,przerwa w życiorysie”.

3. Faza krytyczna (ostra)

Cechuje ją całkowita utrata kontroli nad piciem alkoholu. Wypicie porcji alkoholu rozpoczyna ciąg alkoholowy. Okresy picia zaczynają dominować nad okresami abstynencji. Picie jest kontynuowane, pomimo wielu negatywnych konsekwencji, co jest związane z odczuwanym silnym głodem alkoholu oraz stosowanymi mechanizmami iluzji i zaprzeczeń: Każdy piłby na moim miejscu, To moja prywatna sprawa, Nikt mnie nie rozumie. Pijący zaczyna wypadać ze wszystkich ról społecznych, zaniedbuje dotychczasowe pasje, zainteresowania, wycofuje się z kontaktów z bliskimi.

W tym stadium występuje poranne ,,klinowanie”, aby zapobiec wystąpieniu przykrych objawów odstawiennych. W tym celu pijący stara się gromadzić zapasy alkoholu, aby nie dopuścić do sytuacji, w której ciągłe dostarczanie alkoholu do organizmu zostałoby przerwane. Pijący może podejmować próby zmiany wzorca picia, np. pić tylko w dni wolne od pracy lub zastąpić alkohol mocniejszy – słabszym. Rodzina i przyjaciele osoby uzależnionej w tym stadium często usiłują nakłonić ją do podjęcia terapii, fakt uzależnienia nie przedstawia dla nich żadnych wątpliwości.

W tym stadium pojawiają się negatywne konsekwencje picia związane z pracą zawodową. Należą do nich absencje w pracy z powodu ciągów alkoholowych, podejmowanie pracy pod wpływem alkoholu lub zauważalne dla współpracowników objawy abstynencyjne. Często stają się powodem utraty pracy. W fazie krytycznej nierzadko pojawiają się również konflikty prawne.

W stadium ostrym mogą występować objawy tzw. patologicznej zazdrości, której adresatem jest współmałżonek. Objawy są związane z zaburzeniami potencji osoby uzależnionej na skutek picia. Nieufność, wrogie nastawienie do otoczenia mogą powodować wybuchy agresji. W fazie krytycznej osoba uzależniona nierzadko wymaga lub sama poszukuje pomocy medycznej.

4. Faza chroniczna

Obecne są wszystkie objawy uzależnienia. Zachowanie jest zdominowane przez wielodniowe ciągi alkoholowe. W tym stadium mogą być spożywane alkohole niekonsumpcyjne. W trakcie rzadkich okresów abstynencji pojawiają się zespoły abstynencyjne, które mogą być powikłane zaburzeniami świadomości i napadami drgawkowymi.

W tym stadium występują liczne powikłania psychiczne: zaburzenia pamięci, koncentracji, zaburzenia nastroju, psychozy. Do powikłań somatycznych należą uszkodzenia licznych narządów i układów, jak: zespół móżdżkowy, polineuropatia, kardiomiopatia, nadciśnienie tętnicze, marskość i niewydolność wątroby. Zwiększone jest również ryzyko rozwoju choroby nowotworowej związane z kancerogennym działaniem alkoholu i ogólnym wyniszczeniem organizmu. Nieuchronną konsekwencją nieleczonej fazy przewlekłej jest zgon spowodowany zatruciem lub powikłaniami alkoholizmu.

E.M. Jellinek podkreślał, że zatrzymanie postępu choroby jest możliwe na każdym z etapów. Typologia Jellinka określa jedynie pewien zarys, schemat rozwoju choroby alkoholowej. Granice między poszczególnymi stadiami są nieostre, a kolejność występowania objawów w poszczególnych fazach może wykazywać indywidualne różnice.